Listopadowe podziękowania
W sierpniu 1914 r. rozpoczęła się I wojna światowa, w trakcie której Polacy podjęli zakończoną zwycięstwem zbrojną i dyplomatyczną walkę o niepodległość. Po 123 latach niewoli zakończyła się ona w listopadzie 1918 r. sukcesem. Wielkim, niespotykanym w dziejach narodu od ponad wieku.
Dzięki dyplomacji podjętej i prowadzonej przez Komitet Narodowy Polski w Paryżu z Romanem Dmowskim, Ignacym Janem Paderewskim oraz Maurycym Zamoyskim na czele znaleźliśmy się w gronie państw zwycięskich, co potwierdzono podczas podpisywania traktatu pokojowego w Wersalu. Jednakże dopiero wysiłek zbrojny młodego państwa podjęty w latach 1918–1921 przez Wojsko Polskie pod dowództwem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, obronił i umocnił Niepodległą.
Wysiłek zbrojny narodu rozpoczął się wraz z początkiem czteroletniej wojny, od wymarszu Pierwszej Kompanii Kadrowej pod przywództwem Komendanta Józefa Piłsudskiego, 6 sierpnia 1914 r. z krakowskich Oleandrów. 16 sierpnia tegoż roku z inicjatywy skonfederowanych stronnictw galicyjskich powstał z kolei Naczelny Komitet Narodowy, który powołał do życia Legiony Polskie. W tym samym czasie, po drugiej stronie frontu, z inicjatywy Narodowej Demokracji i powołanego przez nią Komitetu zaczął powstawać Legion im. Kazimierza Pułaskiego, z kolei we Francji – dzięki energii znanego pisarza-historyka Wacława Gąsiorowskiego – powstał Komitet Wolontariuszów Polskich, który wystawił do boju na froncie francusko-niemieckim Kompanię Bajończyków.
Świętując kolejną rocznicę powstania Niepodległej, należy przypomnieć te organizacje i postaci, m.in. Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Maurycego Zamoyskiego, Zdzisława Lubomirskiego, Władysława Seydę, Wojciecha Korfantego, Wincentego Witosa i Ignacego Daszyńskiego, a także generałów Tadeusza Rozwadowskiego, Józefa Hallera, Józefa Dowbór-Muśnickiego, Kazimierza Sosnkowskiego, Władysława E. Sikorskiego, Edwarda Rydza-Śmigłego, Stanisława Szeptyckiego, Lucjana Żeligowskiego i Wacława Iwaszkiewicza, oraz wielu innych, w tym kpt. Czesława Mączyńskiego, kpt. Cezarego Hallera i ppor. Wacława Zawadzkiego, którzy rozmaitymi drogami przewodzili dążeniom do wolnej Polski, i ginęli za nią. Wspominamy również hierarchów Kościoła katolickiego z Prymasem Polski Edmundem Dalborem, Prymasem Królestwa Polskiego Aleksandrem Kakowskim oraz bp. Adamem S. Sapiehą i abp. Józefem Teodorowiczem, dzielnych kapłanów, polskich patriotów, w tym kapelanów Wojska Polskiego z bp. Władysławem Bandurskim, ks. Ignacym Skorupką oraz ks. (od 1930 r.) bp. Stanisławem Adamskim, ks. Marcelim Nowakowskim, ks. Józefem Londzinem, i wielu innymi na czele.
Wysiłek zbrojny kontynuowany był przez następne lata wojny oraz czas powojenny, formowania się granic. W sposób szczególny
trzeba przypomnieć zatem o Błękitnej Armii powołanej przez paryski KNP z gen. Józefem Hallerem na czele, oraz formacje, które utworzyły Wojsko Polskie walczące na różnych frontach, a szczególnie na Wschodzie w latach 1919–1921. Świętując dzień Niepodległości, honory składamy powstańcom wielkopolskim, sejneńskim, cieszyńskim i śląskim, działaczom politycznym i społecznym, szczególnie lokalnym, walczącym o przyłączenie do Polski Odrodzonej ziem ojczystych, zespolonych pamięcią historyczną i upartym dążeniem jej mieszkańców, by znaleźć się w wolnym państwie. W sposób szczególny pamiętajmy o ówczesnej młodzieży, grupującej się wokół swoich autorytetów w strukturach skautowych (harcerskich), w „gniazdach” Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, o żołnierzach POW, którzy stanęli do boju w walkach powstańczych, którzy 10 i 11 listopada 1918 r. w Warszawie rozbrajali Niemców, świętując zbliżającą się wolność. Wielu spośród tych uczestników walk dyplomatycznych i zbrojnych, organizatorów lokalnych społeczności walczących o przyłączenie ich ziem do Ojczyzny, w latach II RP pełniło odpowiedzialne funkcje państwowe. Sprawdzili się w boju i w pracy. Po 20 latach – tak oni, jak i ich polityczni uczniowie – znów stanęli do walki.
Cześć ich pamięci!
prof. Jan Żaryn, redaktor naczelny
