Archiwum

W setną rocznicę Młodzieży Wszechpolskiej

Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska (MW) powstał oficjalnie we Lwowie, podczas zjazdu w dniach 25–26 marca 1922 r. Idea powołania na uczelniach i w miastach akademickich stowarzyszenia młodzieży obozu narodowego dojrzewała jednak od momentu odzyskania przez Polskę niepodległości. To przecież w czasach niewoli właśnie na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim w 1886 r. powstał tajny Związek Młodzieży Polskiej „Zet” (następnie w zaborze austriackim), którego członkowie zasilili z czasem szeregi Ligi Narodowej i skutecznie walczyli o odzyskanie niepodległości. Ruch narodowy, także w warunkach niepodległości, stał się bardzo szybko atrakcyjną propozycją ideowo-organizacyjną dla kolejnego pokolenia młodzieży. Inicjatorem powołania MW był Roman Dmowski, który uważał, że dla młodzieży trzeba stworzyć osobne warunki pracy ideowej. Związek Ludowo-Narodowy, jako partia demokratyczna i klub parlamentarny, miał swoje zadania polityczne związane z prowadzeniem bieżącej pracy parlamentarno-rządowej. W wyniku zabiegów organizacyjnych w latach 1921–1922 r. doszło do powstania pierwszych kół MW w miastach akademickich. W Warszawie na czele koła MW stanęli członkowie zarządu: Jan Rembieliński (prezes), Mieczysław Jakubowski, Henryk Rossman i Jan Jodzewicz, w Krakowie zaś Klaudiusz Hrabyk i Tadeusz Bielecki, w Poznaniu – Wacław Ciesielski, Ryszard Piestrzyński, Jerzy Zdzitowiecki i Jerzy Drobnik, z kolei we Lwowie Zdzisław Stahl i Władysław Świrski, w Wilnie – Piotr Kownacki. W następnych latach II RP powstały koła w Cieszynie i Lublinie, czyli w kolejnych miastach posiadających wyższe uczelnie. Podczas wspomnianego zjazdu na pierwszego prezesa 20-osobowej Rady Naczelnej MW został wybrany Jan Rembieliński. Kolejnymi zaś byli: Jan Jodzewicz (1923–1925), Edward Muszalski (1925), Janusz Rabski (1925-1928), Jan Mosdorf (1928–1933) oraz Jan Matłachowski (1933–1939). Każda z wymienionych postaci zasługuje na oddzielną biografię. Mosdorf, Rossman i Jodzewicz to przyszli twórcy ONR-ABC, z kolei Zdzisław Stahl stanie w 1933 r. na czele rozłamowego Związku Młodych Narodowców. Pierwszy prezes MW, Jan Rembieliński (1897–1948), to ochotnik w wojnie o Lwów, od 1918 r. członek tajnej Ligi Narodowej. Podobnie jak wielu akademików, po studiach został działaczem Obozu Wielkiej Polski, następnie Stronnictwa Narodowego. Pisywał w prasie narodowej i katolickiej (m.in. w „Małym Dzienniku”). Jeszcze przed wojną zdecydował się na przejście do obozu sanacji, a w latach 1938–1939 został nawet senatorem ostatniej, przerwanej wojną, kadencji izby wyższej. Walczył w wojnie 1939 r., potem we Francji w PSZ i w Wielkiej Brytanii; pozostał na emigracji, gdzie zmarł.

Struktura organizacyjna MW składała się z dwóch pionów, zewnętrznego (czyli jawnego z władzami oficjalnymi) oraz wewnętrznego – tajnego i dwustopniowego wyższego Zetu na czele z komisarzem i podlegającego jego członkom Orła Białego. Jednym z komisarzy był Mieczysław Trajdos, w latach wojny prezes podziemnego „kwadratu”, czyli ZG Stronnictwa Narodowego, zginął z rąk niemieckich. Ta ostatnia struktura dzieliła się zaś na sekcje, których nazwy określały zakres oddziaływania MW na warszawskich uczelniach: polityczna, bratniacka, kół naukowych, korporacyjna i koleżanek. Niewątpliwie działacze MW w okresie studiowania de facto zarządzali samorządem studenckim, czyli Bratnią Pomocą, byli członkami licznych korporacji akademickich, a także prezesowali kołom naukowym. MW była najliczniejszą i najbardziej wpływową organizacją studencką w II RP. Wybuch wojny zamknął ważny rozdział w historii tej organizacji i jej członków.

Dlaczego dziś warto o niej pisać? Była kuźnią talentów politycznych, ale także świadectwem niezwykłej zdolności do samoorganizowania się młodych Polaków. Dzięki dojrzewaniu w wolnej ojczyźnie potrafili zdać egzamin, gdy nastały najcięższe lata w najnowszej historii Polski.

Jan Żaryn