II edycja projektu "Kresy"

Inauguracja II edycji projektu „Kresy” – polskie ziemie wschodnie w XX wieku”: W 70 rocznicę rozpoczęcia Akcji „Burza” i 95 rocznicę Obrony Lwowa. Walka Polaków o przynależność Kresów Wschodnich do Rzeczpospolitej w latach 1918 – 1922, 1939 – 1945 – Kraków, 24 października 2013 r.

II edycja projektu edukacyjnego: „Kresy – polskie ziemie wschodnie w XX wieku”
dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych stanowi część Małopolskiego Programu Edukacji Patriotycznej i Obywatelskiej i jest realizowana wspólnie przez pięć podmiotów: Biuro Edukacji Publicznej Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie, Uniwersytet Papieski im. Jana Pawła II, Kuratorium Oświaty w Krakowie, Fundację Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego w Krakowie i Muzeum Historii Armii Krajowej w Krakowie. Swego poparcia udzieliły przedsięwzięciu liczne organizacje i media.

Propozycją dla uczestników projektu jest udział w dwóch sesjach naukowych i serii trzech warsztatów, w czasie których przewidziano wykłady, pokazy filmów i spotkania z żyjącymi jeszcze świadkami. Najważniejszą jego część będzie stanowił konkurs pt. Walka Polaków
o przynależność Kresów Wschodnich do Rzeczpospolitej w latach 1918 – 1922, 1939 – 1945. Zadaniem tych, którzy zdecydują się w nim uczestniczyć będzie przygotowanie pracy pisemnej lub multimedialnej w oparciu o dostępną literaturę oraz zebrane dokumenty
i wspomnienia. Dla zwycięzców przewidziano atrakcyjne nagrody (m.in. indeksy na dowolne studia na  Uniwersytecie Papieskim im. Jana Pawła II w Krakowie), dla wszystkich moc ciekawych lekcji historii.  

Celem projektu „Kresy – polskie ziemie wschodnie w XX wieku” jest zapoznanie uczestników z historią Kresów Wschodnich XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem walk, jakie toczyli Polacy o ich przynależność do Polski w latach 1918 – 1922, 1939 – 1945, ukazanie na tle walk o Kresy złożoności stosunków polsko-ukraińskich, polsko-rosyjskich, polsko-litewskich i polsko-białoruskich oraz wpływu, jaki tamte wydarzenia wywierają wciąż na  wzajemne się postrzeganie i traktowanie mniejszości polskiej w tych krajach. Istotne jest także uświadomienie, jakie znaczenie dla świadomości narodowej Polaków ma kultywowanie pamięci o Kresach, dokumentowanie relacji osób wywodzących się z tych ziem, opieka nad wojskowymi cmentarzami i miejscami pamięci, edukacja młodzieży w tym zakresie, promocja patriotyzmu i miłości do ojczyzny w oparciu o przykłady z przeszłości.

W dniu 24 października 2013 r. w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie odbędzie się konferencja naukowa inaugurująca projekt, w której udział wezmą dr Janusz Mierzwa – Dyrektor Muzeum Historii Armii Krajowej, dr Maciej Korkuć - Naczelnik  Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Krakowie, Aleksander Palczewski, Kuratorium Oświaty
w Krakowie, prof. dr hab. ks. Jan Szczepaniak, Uniwersytet  Papieski im. Jana Pawła II
w Krakowie, dr Marek Lasota, Instytut Pamięci Narodowej/Oddział w Krakowie,
prof. dr hab. Tomasz Gąsowski, Uniwersytet Jagielloński, prof. dr hab. Wojciech Włodarkiewicz, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Damian Markowski, Rada Ochrony Pamięci, Walk i Męczeństwa oraz dr Paweł Naleźniak, OBEP IPN
w Krakowie.

Adresatami projektu są uczniowie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych z województwa małopolskiego, a także nauczyciele, dyrektorzy wszystkich typów szkół i placówek oświatowych. Projekt będzie realizowany miedzy październikiem 2013 a majem 2014 roku.

Patronat honorowy nad projektem objęli Marszałek Województwa Małopolskiego, Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich/Oddział w Krakowie  Stowarzyszenie „Stanica Kresowa”, Ogólnopolski Okręg Żołnierzy AK Obszaru Lwowskiego im. Orląt Lwowskich Światowego Związku Żołnierzy  Armii Krajowej, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”/ Oddział w Krakowie.

Projektowi medialnie patronują „Dziennik Polski”, „wSieci”, „wPolityce.pl”, „Mówią Wieki”, Radio Kraków, portal społeczności kresowej „Kresy.pl”.

Założenia projektu

II wojna światowa zmieniła diametralnie geopolityczne położenie Polski na mapie Europy. W wyniku arbitralnych decyzji wielkiej trójki podjętych w Teheranie i Jałcie totalitarny ZSRS zalegalizował swe zdobycze z 1939 roku pozbawiając Rzeczpospolitą prawie połowy jej terytorium. Za nową granicą przesuniętą daleko na zachód pozostało około 180 miast, wśród nich Lwów, Wilno, Grodno, Stanisławów, Tarnopol, Łuck, Równe, Dubno, Nowogródek, Drohobycz, Pińsk, Brześć, Beresteczko, Brody, Brzeżany, Podhajce, Podkamień, Czartorysk, Ołyka, Jazłowiec, Sarny i Żółkiew, wraz ze znajdującymi się w nich kościołami, sanktuariami,  cmentarzami, budynkami użyteczności publicznej, pałacami, dziełami sztuki i archiwami. Rzeczpospolita utraciła gromadzone przez wieki bezcenne  zabytki swej historii i kultury, a ponad dwa miliony Polaków zostało zmuszonych do ekspatriacji na Ziemie Zachodnie.

Nie udało się zatem, tak jak w latach 1918 – 1922 obronić przynależności ziem wschodnich do Polski. Stało się tak mimo jednolitej postawy całego społeczeństwa
i ogromnego wysiłku włożonego w budowanie struktur polskiego państwa podziemnego, także na Kresach. Daremne okazało się poświęcenie żołnierzy Armii Krajowej wyzwalających w 1944 roku wraz z Armią Czerwoną Wołyń, Wilno i Lwów. Bezskuteczna okazała się również walka, jaką z sowieckimi organami bezpieczeństwa prowadziły aż do 1953 roku  oddziały poakowskie na ziemi grodzieńskiej i nowogródzkiej.

Wszystko to nie jest jednak w stanie przesłonić faktu, że w obronie tych ziem Polacy złożyli w XX wieku wielką daninę krwi. Okazją do przypomnienia ich wysiłku są przypadające w 2014 roku dwie rocznice: 70 rozpoczęcia Akcji „Burza” i 95 Obrony Lwowa. Bardzo często nie pamiętamy, że ta pierwsza rozpoczęła się na Kresach i objęła swym zasięgiem teren sześciu wschodnich województw Rzeczpospolitej. 

Niestety zapomnieniu uległy też wcześniejsze wydarzenia z września 1939 roku, bohaterstwo obrońców Lwowa i Grodna, żołnierzy walczących pod Szackiem i Kodziowcami. A czy ktoś  z nas wspomina jeszcze kresowych bohaterów wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920 spod Zadwórza, Buska, Brodów, Ostroga, Kowla, Kobrynia, Radziechowa, Dytiatyna, Chorupania i wielu innych miejsc Wołynia i Małopolski Wschodniej?

Z przyczyn politycznych przez prawie pół wieku treści te marginalizowano w polskim kanonie nauczania historii. Dziś kiedy te przeszkody minęły stajemy przed kolejnym poważnym wyzwaniem. Oto na naszych oczach umierają ostatni  żyjący obrońcy Kresów– uczestnicy zmagań sprzed 70 laty.