Archiwum

Kolejne kroki ku niepodległości

Czerwiec to jeden z najważniejszych miesięcy w polskim kalendarzu okresu PRL. Kojarzy się nam powszechnie, i słusznie, z dramatycznymi manifestacjami ulicznymi z 1956 r. oraz z 1976 r. Chociaż wiele różni te wydarzenia, to wyznaczają one wspólną drogę Polaków zmierzających ku wolności i niepodległości, wbrew determinizmowi historycznemu wyznawanemu przez marksistów i propagowanemu przez wszechobecną propagandę oraz wbrew komunistom z PZPR i ich sojusznikom z ZSL i SD, bezkarnie zarządzającym państwem polskim z nadania zewnętrznego mocodawcy. Poznański Czerwiec – 28. dzień tego miesiąca – pochłonął ponad 50 ofiar śmiertelnych i setki rannych. Pokłosiem tej tragedii były i procesy sądowe, i wieloletnia walka robotników poznańskich o to, by doprowadzić –ostatecznie dopiero w 1981 r. – do godnego upamiętnienia tamtej tragedii. Władze zgodziły się na to pod presją, zmuszone do aktu przyzwoitości, by po 13 grudnia 1981 r. cynicznie podejmować starania o zawłaszczenie pamięci o zabitym Romku Strzałkowskim i pozostałych ofiarach poznańskiej masakry.

Wydarzenia z czerwca 1976 r. nie miały takich dramatycznych skutków, choć ich skala była de facto większa, a i konsekwencje sięgające naszej współczesności. Opór po ogłoszeniu podwyżek na podstawowe towary, z 25 czerwca 1976 r., sięgnął 24 województw, choć kojarzy nam się głównie z Radomiem i tamtejszymi ofiarami. Dwóch manifestantów zginęło przygniecionych przyczepą ciągnikową, która miała służyć za barykadę, a nadto jeszcze w czerwcu 1976 r. został zamordowany Jan Brożyna. Z kolei ks. Roman Kotlarz, który błogosławił radomskich robotników idących walczyć o godną pracę i płacę, został kilkakrotnie pobity przez „nieznanych sprawców”, co doprowadziło do jego śmierci już w sierpniu 1976 r.

Wydarzenia czerwcowe 1956 r. stały się także symbolem wolnego głosu narodu reprezentowanego przez robotników – następców powstańców XIX-wiecznych – którzy odrzucili strach i odważnie ośmielili się przeciwstawić totalitarnej władzy. Jednym z efektów tej metamorfozy będzie masowy udział wiernych – w liczbie sięgającej miliona pielgrzymów – w uroczystościach jasnogórskich sierpnia 1956 r. Nieobecnego prymasa, nadal więzionego w Komańczy, symbolizował pusty fotel z wiązanką biało-czerwonych kwiatów. Milczenie było jednak wymowne.

W przypadku wydarzeń z 1976 r., niemal nazajutrz po tragedii, najpierw młodzi ludzie, a następnie światła część polskiej inteligencji, włączyli się w niesienie pomocy represjonowanym robotnikom, wyrzucanym z pracy i bitym na komisariatach MO, publicznie oczernianym i wyzywanym od „warchołów”. Temu aktowi sprzeciwu wobec jawnej niesprawiedliwości towarzyszył głos Episkopatu Polski, dziś raczej zapomniany. Otóż już z datą 16 lipca 1976 r. EP wysłał list do władz PRL, w którym protestowano przeciwko represjom zastosowanym wobec manifestantów z Radomia, Ursusa czy Płocka. Prymas Stefan Wyszyński wysłał również pismo do Edwarda Gierka, o którego treści mówił biskupom podczas pierwszej po wypadkach czerwcowych konferencji plenarnej EP z 8–9 września 1976 r.: „Zdaniem Księdza Prymasa Kościół musi stawać po stronie pokrzywdzonych robotników i bronić ich praw. […] W wypadkach radomskich i warszawskich [chodzi o Ursus] zawiniły władze, gdyż działały zaskakująco i nie uprzedziły społeczeństwa. Ksiądz Prymas stanął już w obronie robotników w 1970 r., w kazaniu wygłoszonym w katedrze św. Jana w Warszawie. Czyni to i obecnie przy różnych okazjach”. Z kolei w komunikacie opracowanym podczas dwudniowych obrad wrześniowych biskupi napisali i ogłosili w świątyniach: „Konferencja plenarna Episkopatu Polski zwraca się do najwyższych władz państwowych, aby zaniechano wszelkich represji wobec robotników biorących udział w protestach. […] Uczestniczącym w tych protestach robotnikom trzeba by przywrócić utracone prawa, pozycję społeczną i zawodową, wyrządzone krzywdy odpowiednio wynagrodzić, wobec skazanych zastosować amnestię”.

Ten głos Kościoła hierarchicznego towarzyszący „polskim miesiącom” to ważny dowód i świadectwo obecności biskupów zawsze po właściwej stronie.

Jan Żaryn