Autorzy 2023 - promocja!

Archiwum

Wydanie nr 3-4/2023 (118-119)

Głos naczelnego

3
Historyczne i cywilizacyjne wyzwania Jan Żaryn

Co było, co będzie

6
Co było, co będzie Piotr Mazurek

Ukraińsko–polska historia wspólna i osobna

10
Niepodległość w cieniu Moskwy Przemysław Waingertner

Temat miesiąca

22
Życie codzienne insurgentów. Kilka obrazków z 1863 r. Piotr Świątecki

Felietony

9
Wielki kanclerz, wielki prymas Grzegorz Górny
65
1965 – Ferdinand Marcos po raz pierwszy prezydentem Filipin Paweł Skibiński
80
Tułaczka przez pół świata Gabriela Sierocińska-Dec
81
Silva Rerum Andrzej Skwarczyński
85
Ros-imperium Antoni Dudek
85
Z Wołynia do Korei… Ryszard Czarnecki
86
Irena Siła-Nowicka. „Billewiczówna” z Beresteczka Artur Kubaj
88
Jeszcze o cnocie nacjonalizmu Marek Jurek

Temat miesiąca

12
O szkolnictwie jezuickim Artur Górecki
16
Dumny z bycia Polakiem! Rozmowa z dr. Tomaszem Rzymkowskim Małgorzata Żaryn
19
Działalność edukacyjna i pozytywistyczna Augusta hr. Cieszkowskiego Maciej Gloger
22
„Służyć Bogu, służąc Ojczyźnie, służyć Ojczyźnie, służąc Bogu” Robert Gaweł
25
Małomiasteczkowa kindersztuba sprzed półwiecza Aleksander Nalaskowski

Wehikuł czasu

28
Marzec, kwiecień Michał Komuda

Skarby AGAD

32
Konfederacja Generalna Warszawska aktem tolerancji wyznaniowej Jacek Krochmal

Tajemnice AAN

34
Mazowiecka szkoła fortyfikacji grodowej Rafał Kierzkowski

Dusza kontusza

36
Pod sztandarami św. Jacka Henryk Litwin
39
Ludzie i zwierzęta w średniowieczu Marek Barański

IPN

40
Ukarane człowieczeństwo: błogosławiona rodzina Ulmów Karol Nawrocki

Ziemiaństwo

48
Olizarowie z Korosteszowa pod Żytomierzem Jarosław Kossakowski

Dawno temu

51
Z Ukrainy na Kaukaz Ks. Józef Mandziuk

Zdarzyło się

54
Rozstrzelać polskość. „Operacja polska” NKWD z lat 1937–1938 Manuel Ferreras-Tascón
57
Odweciarze – żołnierze i konspiratorzy „Jędrusia” Mariusz Krzysztofiński
59
Cyryla i Metodego 4 Maciej Kędziorek
62
Arcybiskup Bronisław Dąbrowski – kluczowa postać Episkopatu Polski w okresie PRL Rafał Łatka

Prasport

66
Piłkarskie potyczki z LWP Grzegorz Majchrzak

Historia muzyki

70
Od Opola do Jarocina Gabriela Sierocińska�Dec

Pełna kultura

72
Kopernik – oblicze geniusza Jerzy Miziołek
77
Nie tacy inni, czyli o dzieciństwie i młodości minionego wieku Klara Sakiewicz
82
W kręgu Klio Rafał Łatka
84
Łatki na Klio. Rozmowa z prof. Mirosławem Szumiło Rafał Łatka

Diabeł nie mógł

90
La princesse printani?re Joanna Puchalska

Szlachetne zdrowie

92
Z jedzeniem na bakier Krzysztof Żaryn

Czym strzelać

94
Pancerniki typu Kongo – początek nowoczesnej japońskiej floty Kacper Grochocki

Z fototeki IPN

95
„Pierwszy krzyż katyński” Robert Szcześniak
96
Historia okładki Michał Korsun

NAC prezentuje

98
W garniturze przez Atlantyk Łukasz Karolewski

Ze zbiorów MPW

99
Druh „Motek” – harcerz i żeglarz Michał Tomasz Wójciuk
okładka
 
 

Historyczne i cywilizacyjne wyzwania


Niezwykle ciekawym źródłem przybliżającym nam wiedzę o PRL-u jest dziennik („Pro memoria”) prowadzony przez ponad 30 lat przez Prymasa Tysiąclecia. Kardynał poruszał wszystkie tematy, którymi żyli ówcześni mieszkańcy Polski Ludowej. W 1968 r. jednym z tych tematów była akcja antysyjonistyczna, prowadzona przez ekipę Gomułki, która doprowadziła do wyjazdu w latach 1968–1971 ponad 13 tys. Żydów, w tym komunistów, funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, w skrócie ciemiężycieli Polaków. Oczywiście czystka objęła także porządnych ludzi (sam pamiętam takie osoby, przyjaźniące się z moją matką, która pracowała wówczas w ZAiKS-ie). Stali się ofiarami czystki z intratnych posad przeprowadzonej de facto przez aparat, by posiąść opróżnione stanowiska partyjno-państwowe.

Skutkiem ubocznym, ale najboleśniejszym, było oskarżenie Polaków przez wyjeżdżających Żydów o antysemityzm. Prymas zachował w „Pro memoria” notatkę z rozmowy ze swoim delegatem ds. Polonii, rezydującym w Rzymie przy kościele św. Stanisława, późniejszym kard. Władysławem Rubinem: „Sprawa »antysemityzmu« w Polsce. – Ponieważ w tej sprawie pisano do Sekretariatu Stanu z różnych stron, Arcbp Benelli prosił Bpa Rubina o informację. Otrzymał wyjaśnienie w liście, którego odpis Bp Rubin mi składa. Odpowiedź pokrywa się z moją opinią na temat: a) w Polsce obecnie nie ma narodowego czy też społecznego ruchu antysemickiego, bo nie ma zagrożenia, jakie miało miejsce przed wojną; b) natomiast w łonie Partii toczą się spory, których ofiarą padają Żydzi z aparatu administracji państwowej i partyjnej, w którym było ich dość dużo; wskutek tego pewna kategoria Żydów opuszcza Polskę; c) społeczeństwo polskie przyjmuje to z ulgą, jakkolwiek nie żywi do Żydów nienawiści, owszem, spieszy im z pomocą”. Notatka składała się zatem z dwóch części: w pierwszej sygnalizowano kwestię donosów na Polskę katolicką, które wymuszały ze strony Episkopatu Polski dyplomatyczną reakcję wobec Stolicy Apostolskiej; druga część opisywała strategię odpowiedzi, której należało udzielać w związku z antypolską nagonką. Nie wiemy, czy list bp. Rubina został skierowany przez delegata prymasa ds. emigracji w głąb wychodźstwa polskiego, do parafii i Misji Katolickich rozsianych po całym świecie. Można przypuszczać, że tak właśnie było. Jaki stąd wniosek? Kościół w Polsce dbał o to, jako rzeczywisty zbiorowy głos Polaków, by zło czynione przez komunistów nie obciążało narodu pozbawionego swojej suwerennej reprezentacji. To Episkopat Polski był tą reprezentacją, choć jego możliwości oddziaływania na światową opinię publiczną były siłą rzeczy ograniczone.

Dziś to suwerenne państwo polskie podjęło się reagowania na antypolskie wypowiedzi, dotykające szczególnie historii II wojny światowej, w tym Zagłady Żydów. Dzięki pracy dyplomatów czy historyków, np. zatrudnionych w IPN-ie, oraz publicystów, oddziałujących na krajową opinię publiczną, jesteśmy jako naród zdolni do odpierania zarzutów dotyczących „polskich obozów koncentracyjnych” czy „odpowiedzialności za Holokaust”. Kościół katolicki w Polsce uczy nas jednak dalej, wypełniając swoją misję. Informacja o zakończeniu procesu beatyfikacyjnego rodziny Wiktorii i Józefa Ulmów oraz ich dzieci skłaniać może do wielu pytań tak historycznych, jak i dotyczących tu i teraz. Jedną z wyniesionych na ołtarze osób będzie nienarodzony człowiek, będący w łonie matki. Nienarodzone dzieci, niewinne jak nikt z żyjących samodzielnie, szły i nadal idą milionami do nieba. One wszystkie są jak męczennicy z Markowej, choć sprawcami ich śmierci są nie tylko ludzie, lecz przede wszystkim cywilizacja śmierci – jak ją nazwie Jan Paweł II, profilująca sumienie zbiorowe gdzie indziej niż w czasach Wiktorii i Józefa.

Nie ma już PRL-u, ale na szczęście jest jeszcze Kościół katolicki i są jego błogosławieni oraz święci.

Jan Żaryn, redaktor naczelny

 

„Ratując życie innych, złożyli w ofierze własne…”. Rodzina Ulmów z Markowej

16.02.2023

Rankiem 24 marca 1944 r. niemiecka żandarmeria zamordowała w Markowej, nieopodal Łańcuta, polską rodzinę Ulmów oraz ukrywanych przez nią Żydów. Jedynym „przewinieniem” Ulmów była pomoc bliźniemu w potrzebie – chrześcijańska, samarytańska postawa miłości, zaś ukrywanych Żydów chęć przeżycia w bestialskich warunkach okupacji niemieckiej.

Czytaj więcej

„Służyć Bogu, służąc ojczyźnie, służyć ojczyźnie, służąc Bogu”

16.02.2023

Rok 2023 został uznany rokiem generałowej Jadwigi Zamoyskiej (1891-1923). Sylwetkę tej wybitnej Polki przybliża w swoim artykule Robert Gaweł

Czytaj więcej

Kopernik – oblicze geniusza

16.02.2023

Mikołaj Kopernik był nie tylko największym, lecz także najszczęśliwszym spośród astronomów, bo to jemu przypadł zaszczyt zapoczątkowania nauki o Wszechświecie. W 550-lecie urodzin geniusza wracamy do kwestii jego prawdziwego wizerunku i jednocześnie jego osoby oraz dokonań jako symboli polskiej nauki – pisze Jerzy Miziołek.

Czytaj więcej
 

Zaloguj się, by uzyskać dostęp do unikatowych treści oraz cotygodniowego newslettera z informacjami na temat najnowszego wydania

Zarejestruj się | Zapomniałem hasła