Nowy banknot w naszym portfelu

Największy i najlepiej zabezpieczony – taki jest nowy banknot o nominale 500 zł wprowadzony do obiegu gotówkowego przez Narodowy Bank Polski. Banknot z wizerunkiem króla Jana III Sobieskiego to odpowiedź na coraz większe zapotrzebowanie Polaków na wyższe nominały.

10 lutego do obiegu trafił nowy banknot o nominale 500 zł. Znajduje się na nim wizerunek króla Jana III Sobieskiego. Banknot jest kontynuacją serii „Władcy polscy”, która zakłada chronologiczną sekwencję postaci władców na kolejnych nominałach. Prace nad nowym banknotem zaczęły się w listopadzie 2014 r. Autorem projektu graficznego jest Andrzej Heidrich, który zaprojektował również wszystkie pozostałe banknoty.

Nitki i farby zmienne optycznie

Banknot 500 zł ma wymiary 150 x 75 mm. Jest więc nieco większy niż banknot 200-złotowy (144 × 72 mm) – zgodnie z zasadą, że wielkość banknotu rośnie wraz z jego wartością. Z komunikatu na stronie NBP: "Utrzymany jest w kolorystyce różnych odcieni brązowego, niebieskiego, bordowego i zielonego." Na stronie przedniej banknotu znajduje się portret króla Jana III Sobieskiego zaprojektowany na podstawie wizerunku z medalionu koronacyjnego z 1676 r. autorstwa Jana Hoehna. Na stronie odwrotnej widzimy orła w koronie i pałac w Wilanowie.

Banknot 500-złotowy ma nowoczesne, zaawansowane technologicznie zabezpieczenia. Obok portretu króla znajduje się szeroka nitka okienkowa, która zmienia płynnie kolor z zielonego na niebieski, ze wzorem dwóch przeplatających się wstęg. Natomiast po prawej stronie portretu króla znajduje się wizerunek szyszaka husarskiego, wydrukowany farbą zmienną optycznie, płynnie zmieniającą kolor, w zależności od kąta patrzenia, z zielonego na niebieski, z efektem ruchu.

Dla osób niewidomych i niedowidzących wprowadzono dodatkowe ułatwienia. Z lewej i prawej strony banknotu na brzegach znajdują się ukośne linie w kolorze bordowym i ciemnobrązowym, ułatwiające określenie wartości nominalnej banknotu za pomocą dotyku, podobnie jak oznaczenie w kształcie dwóch pionowych linii w kolorze ciemnobrązowym w lewym dolnym rogu na stronie przedniej. Tak jak w przypadku nominału 200 zł oznaczenia te były konsultowane z Polskim Związkiem Niewidomych. Banknoty 200- i 500-złotowe różnią się od pozostałych w serii przede wszystkim nitką okienkową, zabezpieczeniem dla niewidomych i zabezpieczeniem wykonanym farbą zmienną optycznie. W obu najwyższych nominałach zastosowany został efekt jednoczesnej zmiany barwy i ruchu w dwóch elementach graficznych.

Po co 500 zł?

Od pewnego czasu obserwuje się zwiększone ze strony rynku zapotrzebowanie na banknoty o nominale 200 zł, co może świadczyć o zmieniających się preferencjach uczestników obiegu gotówkowego. Coraz częściej banknoty o nominale 200 zł można otrzymać przy wypłacie z bankomatu. Ponadto część społeczeństwa preferuje oszczędności w gotówce – co obserwujemy w przypadku banknotu o nominale 200 zł. Dane NBP pokazują, że w okresie od listopada 2015 r. do listopada 2016 r. wartość obiegu banknotów i monet wzrosła o 15 proc., zaś obieg banknotu o nominale 200 zł wzrósł o 29 proc. Udział wartościowy banknotu 200 zł w obiegu ulega zwiększeniu i nic nie wskazuje na to, aby ten trend się zmienił, co wskazuje na potrzebę rozszerzenia struktury nominałowej obiegu o kolejny banknot o nominale 500 zł. Ponadto wprowadzenie nowego nominału pozwoli na obniżenie kosztów emisji i sprawne zarządzanie zapasem strategicznym banknotów przechowywanych przez NBP, obecnie utrzymywanych w dwóch nominałach 200 zł i 100 zł.

Poza tym w ciągu ostatnich sześciu lat wartość banknotów i monet w polskiej gospodarce prawie się podwoiła. Liczba banknotów, jakimi obraca się w naszym kraju, wynosi obecnie ponad 1,9 mld sztuk, a ich wartość to 183 mld zł. Tymczasem struktura nominałowa banknotów w Polsce nie zmieniła się od 22 lat, czyli od 1995 r. A od tego czasu kilkukrotnie wzrosła średnia polska pensja. Z 800 zł do średnio 4 tys. zł. Wielkość emisji jest prognozą wieloletnią i znaczna cześć tych banknotów pozostanie w zapasie strategicznym NBP. Zgodnie z Zarządzeniem Prezesa NBP w sprawie ustalenia wzoru i wielkości emisji banknotu o wartości nominalnej 500 zł, do obiegu trafi docelowo 50 mln sztuk nowego banknotu.

Mniej fałszywek

W ostatnich latach liczba fałszywych banknotów w Polsce stopniowo spada i jest niska w porównaniu z innymi krajami. W 2016 r. NBP odnotował 3,6 sztuki fałszywych banknotów na milion, podczas gdy w poprzednich latach liczba ta sięgała 5–8 szt. na milion. Z czego to wynika? Nowoczesne zabezpieczenia zastosowane na nowych banknotach w istotny sposób przyczyniły się do ich ochrony przed procederem fałszowania oraz dystrybucji w obiegu gotówkowym w Polsce. W dalszym ciągu fałszowane są banknoty niezmodernizowane, ale zwiększona świadomość uczestników obiegu gotówkowego dotycząca sposobów rozpoznawania autentyczności znacząco przyczynia się do eliminowania ich z rynku. Narodowy Bank Polski ściśle współpracuje z polskimi organami ścigania w zakresie ochrony polskich znaków pieniężnych przed fałszowaniem.

Zmodernizowane banknoty o nominałach (10, 20, 50, 100 zł) znajdują się w obiegu od kwietnia 2014 r., a 200 zł od lutego 2016 r.

Misja NBP

Narodowy Bank Polski jest jedyną instytucją w kraju, która ma prawo emitować polskie banknoty i monety. Skąd NBP wie, ile pieniędzy potrzebne jest na rynku? Wartość pieniądza gotówkowego w obiegu nie jest wynikiem decyzji NBP, a jedynie efektem popytu na pieniądz gotówkowy, zgłaszany przez uczestników obrotu gospodarczego, który za pośrednictwem banków jest zaspokajany przez NBP. Na podstawie prognoz popytu na gotówkę NBP zleca produkcję banknotów i monet. Monety są bite w Mennicy Polskiej S.A., natomiast banknoty drukowane w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. Narodowy Bank Polski wycofuje z obiegu zużyte lub uszkodzone znaki pieniężne, zastępując je nowymi. Ustala też zasady wymiany zużytych i uszkodzonych banknotów oraz monet, a także zatrzymywania fałszywych.

Narodowy Bank Polski emituje monety powszechnego obiegu i okolicznościowe oraz monety kolekcjonerskie. Monety powszechnego obiegu są bite w wysokich nakładach, funkcjonują w obrocie gotówkowym, a ich wartość określa nominał. Monety kolekcjonerskie, bite w niskich nakładach, przeznaczone są głównie dla numizmatyków. W 2016 r. NBP wyemitował 22 rodzaje monet kolekcjonerskich w ramach 15 tematów.

Misją NBP jest również emisja banknotów kolekcjonerskich. Upamiętniają one ważne wydarzenia lub wybitne postacie i ich rolę w historii Polski takie jak rocznica przyznania Nagrody Nobla Marii Skłodowskiej-Curie czy rocznica urodzin Fryderyka Chopina. Pierwszy polski banknot kolekcjonerski został wyemitowany przez Narodowy Bank Polski w 2006 r. Jest to banknot z wizerunkiem papieża Jana Pawła II o nominale 50 zł. Najnowszy banknot kolekcjonerski zostanie wyemitowany w sierpniu 2017 r. z okazji 300-lecia koronacji obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej. Banknoty i monety kolekcjonerskie są prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Numizmaty (monety i banknoty kolekcjonerskie) mogą osiągać na rynku kolekcjonerskim wartość znacznie wyższą od nominału. Posiadacz banknotu powinien mieć na uwadze fakt, że regulowanie płatności banknotem kolekcjonerskim może oznaczać sporą stratę finansową.